Czym jest przestępstwo gospodarcze?
W polskim porządku prawnym nie funkcjonuje legalna definicja przestępstwa gospodarczego. Literatura prawnicza i ekonomiczna określa przestępstwo gospodarcze jako czyn zabroniony, godzący lub zagrażający ponadindywidualnym dobrom w sferze życia gospodarczego, polegający na naruszeniu zaufania związanego z pozycją sprawcy lub instytucją życia gospodarczego, grożący utratą zaufania do systemu gospodarczego lub jego podstawowych instytucji.
Mając na uwadze fakt, iż gospodarka jest tą dziedziną życia, która służy pomnażaniu dóbr o charakterze majątkowym, korzyść majątkowa była i jest nieodłącznym elementem aktywności gospodarczej. Ta sfera stosunków społecznych jest szczególnie narażona na niebezpieczeństwo zachowań sprzecznych z prawem i wartościami, na których opiera się ład społeczny.
Za cechy przestępczości gospodarczej dostrzegane we wszystkich jej koncepcjach uznaje się zwłaszcza:
brak w działaniach sprawców przemocy, która zastępowana jest działaniami mającymi pozory legalności, a polegającymi najczęściej na nadużywaniu instytucji życia gospodarczego, funkcjonujących w znacznym stopniu na zasadach publicznego zaufania,
poważne straty materialne i niematerialne jako następstwa takich działań, przy czym te ostatnie wykraczają niekiedy poza sferę życia gospodarczego (np. w przypadku korupcji),
fakt, że ofiarami są głównie anonimowe osoby, gałęzie i instytucje systemu gospodarczego,
stosunkowo znaczna liczba sprawców rekrutuje się z wyższych warstw społecznych.
Na zakwalifikowanie danego zdarzenia tj. czynu zabronionego społecznie szkodliwego, jako „przestępstwa gospodarczego” decyduje de facto praktyka organów ścigania (Policji, Prokuratury). Organy, ustalając właściwość merytoryczną swoich komórek organizacyjnych, określają wymienioną przestępczość. Wyrazem powyższego mogą być wydziały w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury, którym przypisywana jest właściwość merytoryczna prowadzenia lub nadzorowania postępowań przygotowawczych tradycyjnie określanych jako przestępstwa gospodarcze. W zależności od szczebla danej jednostki mogą to być wydziały postępowań przygotowawczych, wydziały śledcze, wydziały do spraw przestępczości zorganizowanej.
W jednostkach Policji na szczeblach wojewódzkich utworzono natomiast Wydziały do walki z Przestępczością Gospodarczą. Jednym z kluczowych zadań Wydziałów do walki z Przestępczością Gospodarczą jest zbieranie informacji w aspekcie pracy operacyjnej oraz prowadzenie postępowań przygotowawczych dotyczących naruszenia przepisów o charakterze gospodarczym zawartych w ponad stu aktach prawnych, w których wpisane do systemu kar są rzeczone przestępstwa.
Przykładowo można tu wskazać przestępstwa:
polegające na fałszowaniu dokumentów i używanie ich jako autentycznych oraz poświadczenia nieprawdy w dokumentach,
przeciwko mieniu, czyli wszelkiego rodzaju przywłaszczenia wyłudzenia pieniędzy i towarów,
przeciwko obrotowi gospodarczemu, tj. wyłudzenia kredytów, pożyczek bankowych, wyłudzenia odszkodowań z tytułu umowy ubezpieczenia, pranie brudnych pieniędzy, udaremnienie egzekucji komorniczej, nierzetelne prowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej i udaremnienie przetargów publicznych,
dotyczące uzyskania cudzego programu komputerowego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej – oszustwa internetowe,
intelektualne, w tym wprowadzenia do obrotu towarów oznaczonych podrobionym znakiem towarowym,
dotyczące sprzedaży napojów alkoholowych bez wymaganego zezwolenia, rozlewu wyrobów spirytusowych oraz wytwarzania wyrobów tytoniowych bez wymaganego zezwolenia,
przestępczość paliwowa,
przeciwko środowisku (negatywne następstwa działalności gospodarczych),
przeciwko prawom pracowniczym (łamanie praw pracownika w zakładach pracy).
Podziałowi na kilka grup podlegają sprawcy przestępstw gospodarczych. Wyróżnia się wśród nich sprawców:
zawodowych
sytuacyjnych
okazjonalnych.
W okresie styczeń — sierpień 2022 roku w Polsce stwierdzono 173.603 przestępstw gospodarczych. Wykrywalność przestępstw gospodarczych w tym czasie wyniosła 77,99 procent.
Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, również gospodarczego, można złożyć na dwa sposoby. Osobiście we właściwej jednostce Policji, czyli obejmującym swoim zasięgiem działania miejsce czynu, albo pisemnie wysyłając stosowny dokument do Policji czy Prokuratury.
