Jakie cechy osobowości i umiejętności są najbardziej cenione u kandydatów do CBZC?
Michał Kowalski: Kandydat do CBZC przede wszystkim powinien mieć silne poczucie misji i autentyczną chęć działania na rzecz bezpieczeństwa cyfrowego kraju. To nie jest zwykła praca – to służba, która wymaga zaangażowania i pasji.
Jeśli chodzi o umiejętności, kluczowa jest zaawansowana wiedza informatyczna, która musi być stale rozwijana i aktualizowana. Kandydat powinien dobrze znać systemy operacyjne, sieci i protokoły internetowe. Ważna jest też umiejętność analizy dużych ilości danych i dowodów elektronicznych – to codzienność w tej pracy.
Nie można zapominać o zdolnościach komunikacyjnych. W CBZC często trzeba tłumaczyć skomplikowane kwestie techniczne w sposób zrozumiały dla osób nietechnicznych, więc umiejętność jasnego przekazywania informacji jest bardzo ceniona.
Praca w CBZC wymaga też elastyczności – trzeba być gotowym zarówno do pracy w zespole, jak i do samodzielnego wykonywania zadań wymagających dużej koncentracji. Gotowość do ciągłego uczenia się jest absolutnie niezbędna, bo cyberprzestępczość zmienia się bardzo dynamicznie.
Znajomość języka angielskiego, zwłaszcza w kontekście IT, to właściwie podstawa. Dodatkowym atutem będzie doświadczenie w analizie malware czy innych zagrożeń cybernetycznych.
Nie można też zapominać o aspekcie etycznym i dyscyplinie służbowej. Kandydat musi mieć nieposzlakowaną opinię, kierować się wysokimi standardami etycznymi i być gotowym do pracy w formacji uzbrojonej.
Podsumowując, idealny kandydat do CBZC to osoba elastyczna, która potrafi pracować zarówno w zespole, jak i samodzielnie, ma silną motywację do ciągłego rozwoju oraz pasję do działania na rzecz bezpieczeństwa cyfrowego kraju.
Czy doświadczenie zawodowe spoza sektora policyjnego, np. w prywatnym sektorze IT, jest równie cenione podczas rekrutacji?
M.K.: Doświadczenie zawodowe spoza sektora policyjnego, szczególnie w prywatnym sektorze IT, jest bardzo cenione podczas rekrutacji do Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczości (CBZC). CBZC kładzie duży nacisk na wiedzę i umiejętności techniczne kandydatów, co często wynika z doświadczenia w branży IT.
Kandydaci do CBZC muszą wykazać się zaawansowaną wiedzą informatyczną, w tym znajomością systemów operacyjnych, sieci komputerowych i protokołów internetowych. Te umiejętności są często rozwijane i doskonalone właśnie w pracy w sektorze prywatnym.
CBZC stawia na jakość, nie na ilość kandydatów. Poszukują osób, które już posiadają pewną wiedzę oraz doświadczenie w zakresie nowych technologii i informatyki. To oznacza, że doświadczenie zdobyte w prywatnym sektorze IT może być kluczowym atutem podczas procesu rekrutacji.
Warto zauważyć, że proces rekrutacyjny do CBZC różni się od standardowej rekrutacji do Policji. Nie zawiera on testu sprawności fizycznej ani testu wiedzy ogólnej, skupiając się zamiast tego na specjalistycznej wiedzy informatycznej. To podkreśla, jak bardzo cenione są umiejętności techniczne, często nabywane w pracy poza sektorem policyjnym.
Podsumowując, doświadczenie zawodowe w prywatnym sektorze IT jest nie tylko cenione, ale może być kluczowym czynnikiem zwiększającym szanse kandydata podczas rekrutacji do CBZC.
Jakie są najczęstsze powody, dla których kandydaci nie przechodzą procesu rekrutacyjnego?
M.K.: Jednym z najczęstszych powodów, dla których kandydaci nie przechodzą procesu rekrutacyjnego do Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczości, są wyniki testu kompetencji. Jak wynika z danych przedstawionych przez nadinsp. Adama Cieślaka podczas posiedzenia Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych w grudniu 2024 roku, aż 61% kandydatów odpada właśnie na tym etapie. Test ten obejmuje część teoretyczną, praktyczną oraz z języka obcego, przy czym każda z nich wymaga solidnego przygotowania.
Kolejnym istotnym etapem są badania psychologiczne MULTISELECT, po których odpada 32% kandydatów. To pokazuje, że odporność psychiczna i zdolność do pracy w stresujących warunkach są kluczowe w tej służbie. Następnie mamy badanie wariografem, które eliminuje 21% osób. Jest ono obowiązkowe i ma na celu wykluczenie kandydatów z potencjalnymi powiązaniami przestępczymi lub nielojalnych wobec państwa.
Na samym początku procesu 16% kandydatów odpada z powodu braków formalnych lub rezygnacji. Są to osoby, które nie spełniają podstawowych wymogów formalnych lub nie zgłaszają się na kolejne etapy rekrutacji. Z kolei po komisji lekarskiej odpada jedynie 2% kandydatów, a co ciekawe, po rozmowie kwalifikacyjnej nie odrzucono żadnej osoby.
Z danych wynika również, że proces rekrutacyjny jest bardzo wymagający i wieloetapowy. Od momentu rozpoczęcia naboru w listopadzie 2022 roku do grudnia 2024 roku przyjęto jedynie 74 osoby spośród 1138 zgłoszeń. W opracowaniu znajdowało się jeszcze 120 kandydatur.
To wszystko pokazuje, że CBZC stawia na najwyższe standardy i szuka kandydatów o wyjątkowych kwalifikacjach technicznych, odporności psychicznej i wysokiej etyce. Dla osób zainteresowanych służbą kluczowe jest solidne przygotowanie merytoryczne oraz świadomość wysokich wymagań stawianych przez tę jednostkę.
Który z etapów rekrutacji jest najtrudniejszy dla kandydatów i dlaczego?
M.K.: Bazując na informacjach przedstawionych przez nadinsp. Adama Cieślaka podczas posiedzenia Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych w grudniu 2024 roku najtrudniejszym etapem rekrutacji do Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczości jest zdecydowanie test kompetencji, na którym odpada aż 61% osób. To etap, który wymaga od kandydatów wszechstronnej wiedzy teoretycznej i praktycznej z zakresu informatyki, cyberbezpieczeństwa oraz znajomości języka obcego w kontekście technicznym.
Czy podczas testu wiedzy i umiejętności z zakresu informatyki kandydaci mogą spodziewać się pytań praktycznych czy głównie teoretycznych?
M.K.: Kandydaci do CBZC mogą spodziewać się zarówno pytań teoretycznych, jak i zadań praktycznych. Test składa się z trzech części:
- testu teoretycznego podczas którego kandydat udziela odpowiedzi na 40 pytań, na które ma 40 minut;
- testu z języka obcego z zakresu technologii informatycznych, w którym także jest 40 pytań, z tym, że czas na na udzielenie odpowiedzi wynosi 50 minut. Najczęściej językiem obcym jest język angielski;
- testu praktycznego, podczas którego trzeba rozwiązać 3 zadania realizowane z wykorzystaniem systemów informatycznych, systemów teleinformatycznych lub sieci teleinformatycznych.
Czas na wykonanie wszystkich 3 zadań to 120 minut.Testy sprawdzają nie tylko wiedzę teoretyczną, ale także umiejętność zastosowania jej w praktyce, co jest kluczowe w pracy w CBZC.
Bardzo ważne jest to, że kandydat, gdy nie zaliczy którejkolwiek z części kończy test wiedzy i umiejętności z zakresu informatyki i nie przystępuje do jego dalszych części. Oznacza to, że aby przejść do kolejnych etapów rekrutacji, konieczne jest pomyślne zaliczenie każdej z trzech części testu. Ta zasada podkreśla wagę kompleksowego przygotowania kandydatów we wszystkich testowanych obszarach.
Jakie konkretne obszary wiedzy technicznej warto opanować przed przystąpieniem do testu praktycznego?
M.K.: Przygotowując się do testu praktycznego w procesie rekrutacji do CBZC, kandydaci powinni skupić się na opanowaniu kluczowych obszarów wiedzy technicznej, które są określone w załączniku nr 11 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 22 marca 2023 r. w sprawie postępowania kwalifikacyjnego w stosunku do kandydatów ubiegających się o przyjęcie do służby w Policji (Dz. U. z 2023 r. poz. 606).
Fundamentalną kwestią jest zrozumienie funkcjonowania Internetu, co obejmuje znajomość protokołów TCP/IP, adresacji IP (zarówno v4, jak i v6), zagadnień związanych z sieciami LAN i WAN, routingiem oraz maskami podsieci. Istotna jest również wiedza o domenach internetowych i serwisach WHOIS. Kolejnym ważnym aspektem jest dobra znajomość różnych systemów operacyjnych, w tym Windows, Linux, iOS i Android.
W dziedzinie cyberbezpieczeństwa kluczowe są umiejętności związane z technikami anonimizacji, OSINT (Open Source Intelligence), pozyskiwaniem i analizą metadanych plików, sposobami wyłudzania i szyfrowania danych oraz socjotechniką stosowaną w oszustwach internetowych. Nie można pominąć wiedzy o kryptowalutach i zasadach ich funkcjonowania, co staje się coraz istotniejsze w kontekście cyberprzestępczości.
Wirtualizacja systemów komputerowych, zarządzanie sieciami teleinformatycznymi oraz znajomość baz danych to kolejne obszary, które mogą być sprawdzane podczas testu praktycznego. Umiejętności programistyczne, choć nie muszą być zaawansowane, są również cenione. Warto znać podstawy popularnych języków programowania.
Biegłość w technicznym języku obcym, najczęściej angielskim, jest niezbędna do efektywnej pracy w międzynarodowym środowisku cyberbezpieczeństwa.
Należy pamiętać, że test praktyczny składa się z trzech zadań realizowanych z wykorzystaniem systemów informatycznych, teleinformatycznych lub sieci, trwających łącznie 120 minut. Dlatego kluczowe jest nie tylko posiadanie teoretycznej wiedzy, ale przede wszystkim umiejętność jej praktycznego zastosowania w realistycznych scenariuszach, które mogą obejmować wszystkie wymienione obszary.
Na co zwracają szczególną uwagę podczas badań psychologicznych?
M.K.: Podczas badań psychologicznych, takich jak MULTISELECT, zwraca się szczególną uwagę na kilka kluczowych aspektów. Przede wszystkim oceniana jest stabilność emocjonalna i odporność na stres. Służba w CBZC wymaga podejmowania decyzji w trudnych i dynamicznych sytuacjach, więc kandydat musi wykazać, że potrafi zachować spokój i działać efektywnie pod presją.
Kolejnym ważnym elementem jest zdolność do pracy w zespole. W CBZC współpraca z innymi funkcjonariuszami i instytucjami to codzienność, dlatego umiejętności interpersonalne, takie jak komunikatywność i rozwiązywanie konfliktów, są kluczowe.
Badana jest również zdolność logicznego myślenia, analizy danych i podzielności uwagi. To niezwykle istotne w pracy, gdzie trzeba szybko przetwarzać informacje i podejmować decyzje na podstawie dostępnych danych.
Nie można zapominać o motywacji do służby. Psychologowie starają się ocenić, czy kandydat ma odpowiednie nastawienie i etykę zawodową. Często pytają o powody wyboru tej ścieżki kariery oraz o doświadczenia z przeszłości, które mogą świadczyć o predyspozycjach do takiej pracy.
MULTISELECT to bardzo kompleksowe badanie, które pozwala sprawdzić, czy kandydat ma cechy niezbędne do pełnienia służby w CBZC. Jest to etap, na którym odpada sporo osób – aż 32% kandydatów – co pokazuje, jak wymagające są te testy.
Czy można w jakiś sposób przygotować się do badania psychofizjologicznego?
M.K.: Tak, można przygotować się do badania psychofizjologicznego, choć w ograniczonym zakresie, gdyż jego celem jest rejestrowanie naturalnych reakcji organizmu na zadawane pytania. Kluczowe jest jednak zadbanie o swój stan fizyczny i psychiczny przed badaniem.
Przede wszystkim należy przyjechać na badanie wypoczętym. Stres może utrudnić spokojny sen, ale warto postarać się o regenerację noc przed badaniem. Ważne jest również unikanie nadmiernego wysiłku fizycznego dzień wcześniej, aby organizm nie był przeciążony. Przed samym badaniem trzeba zaspokoić podstawowe potrzeby fizjologiczne – zjeść coś lekkiego, napić się wody i zadbać o komfort fizyczny, np. odpowiednią temperaturę otoczenia. Jeśli przyjmujesz leki, należy je zażyć zgodnie z zaleceniami lekarza i poinformować o tym osobę przeprowadzającą badanie, podając nazwę leku i dawkę.
Badanie psychofizjologiczne poprzedza rozmowa wstępna, podczas której osoba przeprowadzająca badanie wyjaśnia jego cel i przebieg oraz omawia kwestie mogące wpłynąć na wyniki, takie jak stan zdrowia czy samopoczucie w dniu badania. W trakcie tej rozmowy można również zmierzyć ciśnienie tętnicze.
Warto pamiętać, że badanie to nie ocenia "prawdomówności" w tradycyjnym sensie, lecz rejestruje reakcje fizjologiczne na pytania. Dlatego kluczowe jest zachowanie spokoju i szczerość podczas odpowiedzi. Przygotowanie mentalne może obejmować techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy ćwiczenia oddechowe, które pomagają w radzeniu sobie ze stresem.
Podsumowując, choć nie można "nauczyć się" przejścia badania psychofizjologicznego, odpowiednie przygotowanie fizyczne i psychiczne może pomóc osiągnąć bardziej miarodajne wyniki.
Jakie są najczęstsze przyczyny negatywnych wyników badań psychologicznych i psychofizjologicznych?
M.K.: Z mojego doświadczenia mogę powiedzieć, że negatywne wyniki badań psychologicznych i psychofizjologicznych nie zawsze wynikają z tego, że ktoś mówił nieprawdę. W moim przypadku uzyskałem negatywny wynik z testu psychofizjologicznego, ale nie oznacza to, że coś zataiłem czy próbowałem manipulować badaniem. Po prostu mój profil psychologiczny nie był zgodny z tym, czego wymaga się w pracy w CBZC.
Badania te są bardzo szczegółowe i mają na celu ocenę, czy kandydat posiada odpowiednie predyspozycje do pracy w tak wymagającym środowisku. W przypadku testów psychologicznych, takich jak MULTISELECT, analizuje się stabilność emocjonalną, odporność na stres, zdolność do pracy w zespole i podejmowania decyzji pod presją. Jeśli profil kandydata odbiega od tego, co jest potrzebne w CBZC, wynik może być negatywny – i to nie jest kwestia "dobry" czy "zły", ale po prostu dopasowania do specyfiki tej służby.
Podobnie jest z badaniami psychofizjologicznymi. Wariograf rejestruje reakcje organizmu na zadawane pytania, ale wynik nie zawsze zależy od tego, czy ktoś mówi prawdę. Czasami reakcje fizjologiczne mogą być wynikiem stresu albo naturalnych cech organizmu. W moim przypadku to właśnie brak zgodności mojego profilu psychologicznego z wymaganiami CBZC był powodem negatywnego wyniku.
To pokazuje, jak specyficzne są wymagania w tej jednostce. CBZC szuka osób o bardzo konkretnych cechach — takich, które są idealnie dopasowane do pracy w dynamicznym i często stresującym środowisku. Dlatego warto pamiętać, że negatywny wynik nie oznacza porażki jako osoby czy specjalisty — po prostu może to być kwestia niedopasowania do specyfiki tej konkretnej służby.
Jak długo zazwyczaj trwa cały proces rekrutacyjny od momentu złożenia podania do finalnej decyzji?
M.K.: Proces rekrutacyjny do Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczości może trwać kilka miesięcy, choć dokładny czas może się różnić w zależności od indywidualnego przypadku. W moim przypadku nie ukończyłem pełnego procesu rekrutacji, ponieważ otrzymałem negatywny wynik z testu psychofizjologicznego i odstąpiono od prowadzenia wobec mnie dalszego postępowania kwalifikacyjnego.
Jednak, bazując na dostępnych informacjach, cały proces rekrutacyjny od momentu złożenia podania do finalnej decyzji może trwać nawet do kilku miesięcy. Jest to spowodowane wieloetapowością procesu, który obejmuje test wiedzy i umiejętności z zakresu informatyki i języka obcego, badania psychologiczne, badania psychofizjologiczne, rozmowę kwalifikacyjną, komisję lekarską oraz postępowanie sprawdzające.
Warto zauważyć, że terminy przyjęć do służby w CBZC są z góry ustalone na cały rok. Na przykład, w 2025 roku planowane są przyjęcia w kilku terminach, m.in. 27 lutego, 15 kwietnia, 12 maja, 7 lipca i 28 sierpnia. To sugeruje, że proces rekrutacyjny może trwać od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy, w zależności od indywidualnego przypadku i terminu rozpoczęcia procedury.
Należy pamiętać, że każdy etap wymaga czasu na przeprowadzenie i ocenę, a dodatkowo postępowanie sprawdzające, które jest określone w przepisach o ochronie informacji niejawnych, może samo w sobie trwać dłuższy czas, nawet pół roku. Dlatego też, osoby zainteresowane służbą w CBZC powinny być przygotowane na to, że proces rekrutacyjny może być długotrwały i wymagać cierpliwości.
Czy w przypadku negatywnego wyniku na jednym z etapów można odwołać się od decyzji, czy pozostaje jedynie czekanie na koniec okresu karencji?
M.K.: Jeśli chodzi o możliwość odwołania się od decyzji w przypadku negatywnego wyniku na którymś z etapów rekrutacji do CBZC, to wszystko zależy od konkretnego etapu. Na przykład, w przypadku komisji lekarskiej, kandydat rzeczywiście ma prawo do odwołania. Można złożyć wniosek do Centralnej Komisji Lekarskiej w ciągu 14 dni od otrzymania decyzji. To jest ten moment, kiedy można przedstawić dodatkowe dokumenty medyczne czy wyniki badań, które mogą wpłynąć na zmianę orzeczenia.
Natomiast w przypadku takich etapów jak test psychologiczny MULTISELECT czy test psychofizjologiczny, nie ma formalnej procedury odwoławczej. Jeśli wynik jest negatywny, pozostaje jedynie czekanie na upływ okresu karencji. Dla testu MULTISELECT to zazwyczaj od 10 do 12 miesięcy, a dla testu psychofizjologicznego – 12 miesięcy. Podobna sytuacja dotyczy postępowania sprawdzającego (ABO), gdzie okres karencji również wynosi 12 miesięcy.
Więc tak naprawdę możliwość odwołania istnieje głównie w przypadku komisji lekarskiej. W pozostałych sytuacjach trzeba po prostu poczekać i spróbować ponownie po upływie określonego czasu.
Czy kandydaci mogą w trakcie rekrutacji pracować na etacie w innym miejscu?
M.K.: Tak, jest to możliwe. Ja sam pracowałem na etacie podczas rekrutacji do Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczości. Wymagało to ode mnie stawiennictwa w Warszawie podczas pierwszych trzech etapów rekrutacji. Bardzo ważne jest, aby przyjechać dzień wcześniej przed testami, aby być wypoczętym i uniknąć ewentualnego spóźnienia spowodowanego przez nieprzewidziane okoliczności, takie jak awaria środka transportu.
To doświadczenie pokazuje, że choć pogodzenie pracy zawodowej z rekrutacją może być wymagające, jest to możliwe przy odpowiednim planowaniu i determinacji. Proces rekrutacyjny jest wieloetapowy i czasochłonny, ale z odpowiednim zaangażowaniem można go pomyślnie przejść.
Jakie praktyczne porady mógłby Pan/Pani dać osobom, które chcą zwiększyć swoje szanse na pozytywne przejście rekrutacji?
M.K.: Biorąc pod uwagę moje doświadczenie z procesu rekrutacji do CBZC, mogę podzielić się kilkoma praktycznymi poradami:
Przede wszystkim, solidne przygotowanie merytoryczne jest kluczowe. W moim przypadku korzystałem z literatury specjalistycznej, takiej jak "Informatyka śledcza" i "Informatyka śledcza i Kali Linux" wydawnictwa Helion. Praktykowałem też z narzędziami jak Autopsy4, VeraCrypt, FTK Imager czy Volatility. Bardzo pomocne okazały się laboratoria na platformie TryHackMe.
Warto też rozwijać umiejętności językowe, szczególnie w zakresie angielskiego technicznego. Jest to niezbędne w tej pracy.
W między czasie przygotowywałem się do zdania certyfikatu CompTIA Security+, co dało mi szersze spojrzenie na kwestie cyberbezpieczeństwa i w rezultacie okazało się przydatne.
Należy pamiętać, że proces rekrutacji jest wieloetapowy i może trwać kilka miesięcy. Warto przygotować się na to mentalnie i zadbać o swoją kondycję psychiczną. W moim przypadku takie przygotowanie, w połączeniu z ponad 20-letnim doświadczeniem w IT, wystarczyło do pomyślnego przejścia testu wiedzy. Jednak każdy przypadek jest indywidualny.
Najważniejsze to podejść do procesu rekrutacji z zaangażowaniem i chęcią ciągłego rozwoju. CBZC szuka osób z poczuciem misji i gotowością do stawiania czoła nowym wyzwaniom w dynamicznie zmieniającym się świecie cyberprzestępczości.
Joanna Gościńska — Dziękuję za rozmowę
